Kształtowanie powojennego nazewnictwa ulic, parków, skwerów, placów i innych nazw, wbrew pozorom, od samego początku odbywało się w oparciu o nazewnictwo przedwojenne. Oczywiście, na początku nazwy miały ograniczony charakter, gdyż nadawano je spontanicznie. Lubelska, Kaliska, Kresowa, Śląska, Siedlecka - dotyczyły miejscowości lub regionów, z których pochodzili osiedleńcy. Ale już wówczas widać próby tłumaczenia nazw niemieckich lub ich zastępowania: Rynek - Markt, Nadbrzeżna - Strandtstrasse, Nowomiejska - Neustadt, Budowlana - Baustrasse, Bałtycka - Seestrasse, Ogrodowa - Gardenstrasse. Te pierwsze zapisy pochodzą z oryginalnego dokumentu, załączonego do wspomnień kołobrzeskiego urzędnika - Tadeusza Wakuły i pochodzą ze zbiorów Muzeum Oręża Polskiego w Kołobrzegu (przeczytaj).

W Archiwum Państwowym w Koszalinie zachowała się teczka z projektami nazw ulic powojennego Kołobrzegu. Analiza dokumentacji decyzji podejmowanych przez Miejską Radę Narodową w Kołobrzegu pokazuje, że nazewnictwo było dość płynne, ale zmieniało się dość często w owym czasie, jeśli spojrzy się na kolejną dekadę, czyli lata 50-te. Pierwsza uchwała, na którą natrafiłem, a w której dokonywano formalnej zmiany nazw ulic, została podjęta podczas posiedzenia 14 sierpnia 1946 roku. Patrząc na różne nazwy można zauważyć podjętą kolejną próbę tłumaczenia, bardziej lub mniej udaną, nazw niemieckich na polskie:
- Adebarstrasse - Bociania - Jakub Kasper Adebar był herbu bocian...
- Am Schwarzensee - Czarnomorska
- Artilleriestrasse - Artyleryjska
- Bahnstrasse- Kolejowa
- Brombergstrasse - Bydgoska
- Danzigerstrasse - Gdańska
- Domstrasse - Katedralna
- Fischerstrasse - Rybacka
- Georgenstrasse - Jerzego
- Graudenzerstrasse - Grudziądzka
- Griboverchausee - Grzybowska
- Hafenstrasse - Portowa
- Heinrichshof - Stefanów (dziś Kądzielno)
- Klosterstrasse - Klasztorna
- Köslinestrasse - Koszalińska
- Magazinstrasse - Magazynowa
- Marienstrasse - Mariacka
- Mülhenpost - Młyńska
- Nikolaikirchplatz - Plac Św. Mikołaja
- Parkstrasse - Parkowa
- Salzberg - Solna
- Stargarderweg - Starogardzka
- Steintorplatz - Kamienna
- Stettinerstrasse - Szczecińska
- Thornerstrasse - Toruńska
- Victoriastrasse - Zwycięzców.

Kolejny projekt ze zmianami nazw ulic rozpatrywany był na posiedzeniu Miejskiej Rady Narodowej w Kołobrzegu 10 marca 1947 roku. W zbiorach nie zachował się projekt zmian. W Archiwum Państwowym w Koszalinie znajduje się natomiast dokument z 31 lipca 1948 roku. Tam pojawiły się propozycje zmian nazw ulic. I tak:
- Bociania - Św. Wojciecha
- Poznańska (przedwojenna Adolf Hitler) - Roli Żymierskiego - honorowego obywatela Kołobrzegu
- Prosta - Źródlana
- Starynowska - Korzyścińska
- Zygmuntowska - Wiesława Gomułki
- Morska - Wybrzeże Zachodnie
- Karolkowa - Osiedle Południowe (obecne osiedle przy cmentarzu)
- przedwojenna Munder Fort - Latarnia Morska
- Czarnomorska - Basztowa
- Artyleryjska - Grunwaldzka
- Budowlana - Prezydenta Bieruta
- Piaskowa - Obrońców Westerplatte
- Ogrodowa - Kochanowskiego
- Słoneczna - Szpitalna
- Jerzego - Kuźnicza
- 3 Maja - 1 Maja
- Radziecka - Koszarowa
- Klasztorna - Kościelna
- Ludwiki - Cyrankiewicza
- Rynek - Stary Rynek
- Parkowa - Rodziewiczówny
- Przemysłowa - 22 Lipca
- Witosa - Chrobrego
- Kresowa - Emilii Gierczak
- Pucka - Pstrowskiego
- Zwycięzców - Karola Marksa
- Cegielniana (od Szańca Ceglanego) - Grottgera

Według zapisu na ostatniej stronie, taki zapis nowych nazw ulic zaczął obowiązywać w 1948 roku. Trzeba przyznać, że można się zgubić, bo bywało, że ta sama nazwa ulicy trafiała w inne miejsce. Być może, pionierzy tak mocno do nazw ulic się nie przyzwyczajali, a być może po prostu co innego było w projekcie, który się zachował, a co innego w obowiązującej uchwale... 25 maja 1949 roku, Prezydium Miejskiej Rady Narodowej w Kołobrzegu wydało dokument o nadaniu nowych nazw ulic, do którego dołączono spis ulic aktualnych. I tak:
- Bociania - Lazurowa (czyli nie przeszła nazwa Św. Wojciecha)
- Starynowska - Wiejska (czyli Korzyścińska nie przeszła)
- Czynszowa - Żabia
- Bocznica - Kolejowa
- Zygmuntowska - Zygmuntowska (Gomułka nie został tym razem politycznie doceniony)
- Morska - Morska (nie skomplikowano nazwy jak we wcześniejszej propozycji)
- Artyleryjska - Gen. Świerczewskiego
- Kolejowa - Armii Czerwonej (dziś Dworcowa)
- Giełdowa - Dembowskiego
- Bydgoska - Kujawska
- Katedralna - Krzywoustego
- Widzibórz - to nazwa dawnego osiedla Erdmannschof, obecnie Osiedle Magnolia
- Fryderyka - Waryńskiego
- Jerzego - Składowa (Kuźnicza się przeszła)
- Leśna - Sienkiewicza
- Błotna - Wierzbowa
- Piastowo - Kądzielno
- Park Krasińskiego - Park Jana Henryka Dąbrowskiego
- Biała - Cicha
- Stalina - Marszałka Stalina
- Chmielna - Walki Młodych
- Graniczna - Więckowskiego
- Park Słowackiego - Park Jedności Narodowej (widać jak ewoluowała nazwa Parku Antoniego Szarmacha)
- Sobieskiego - Wandy Wasilewskiej
- Mariacka - Wspólna
- Plac Św. Mikołaja - Pac Zgody
- Nad Prośnicą - Szkolna
- Prowiantowa - Wąska
- Śląska - Dubois
- Szczecińska - Aleja Jedności Narodowej
- Angielska - Przesmyk
- Toruńska - Daleka
- Zwycięzców - Słowiańska
- Lubelska - Szeroka
- Łódzka - Kasprowicza

Jak widać, nazwy ulic w latach 40-stych zmieniały się dość często, niemniej w ostatnim etapie tej dekady wytworzył się trzon, który następnie do lat 60-tych przybrał brzmienie zespołu nazw, obowiązujących, po dekomunizacji, do okresu po 1989 roku.

Robert Dziemba
Ilustracja wprowadzająca: mapa z nazwami ulic Kołobrzegu z 1948 roku ze zbiorów Muzeum Oręża Polskiego w Kołobrzegu