Co roku, na początku lipca w mediach społecznościowych przypominana jest słynna katastrofa samolotu MiG-23 z Bagicza. Wystartował spod kołobrzeskiego lotniska i rozbił się w Belgii, przelatując nad terytorium czterech krajów bez pilota. Ale to nie jedyna katastrofa lotnicza maszyny z tego lotniska. Pomimo ubogiego materiału źródłowego – cenzura wojskowa – spróbuję choć trochę naświetlić tę tematykę.

Pierwsza powojenna wzmianka ma datę: 9 maja 1945 rok - dzień po zakończeniu II wojny światowej. Od kwietnia 1945 roku na lotnisku stacjonuje 51 Minowo-Torpedowy Pułk Lotniczy Floty ZSRR (51.MTAP). Oprócz tego, lotnisko stało się na pewien czas centrum 8 Minowo-Torpedowej Dywizji. Pułk wyposażony był w samoloty A-20 Boston przerobione do przenoszenia pod kadłubem torpedy o masie 907 kg. W archiwum 51.MTAP, możemy się zapoznać ze stratami maszyn podczas wojny. Ostatni wpis jest opatrzony datą 9 maja 1945 rok, czyli dzień po zakończeniu wojny. Porucznik Astukiewicz (л-т Астукевич) podczas lądowania swoim A-20 na lotnisku, z powodu „pęknięcia” jakiejś części miał wypadek. Znalazła się też ważna adnotacja, że pilot przeżył.

Po 1945 roku następuje okres, o którym niewiele wiadomo. Lotnisko jest we władaniu Rosjan, którzy w połowie lat 50-tych przystępują do jego rozbudowy. Powstają nowe pasy startowe przystosowane do startów i lądowań samolotów odrzutowych. Niestety, z oficjalnych źródeł nie dowiemy się za wiele, lecz dzięki rosyjskojęzycznym forum, gdzie swoje wspomnienia z okresu służby publikują dawni żołnierze sporo informacji można uzyskać. Pod datą 13 października 1967 roku widnieje zapis o katastrofie samolotu MiG-21FPS na lotnisku Bagicz, prawdopodobnie podczas startu lub lądowania. Oficjalne źródła o tym milczą, ale informacje o tej katastrofie spotkałem na kilku serwisach.

Kolejnym potwierdzonym wypadkiem jest katastrofa MiG-23UB z Bagicza, latem 1975 roku. Wzmiankę o tym znalazłem na łamach Forum Ustronia Morskiego. Mieszkańcy tej miejscowości  wspominają o katastrofie samolotu na polu w pobliżu wsi Łopienica. Na łamach tego forum możemy wyczytać, że piloci katapultowali się jeszcze nad Ustroniem Morskim. Słowo klucz: piloci – stąd wiemy że to była dwumiejscowa maszyna szkolna, a w Bagiczu na wyposażeniu 871 pułku były samoloty MiG-23UB (tzw. Sparka). Samolot spadł na pastwisko pomiędzy wsią Łopienica a dawną drogą krajową 11. Siła uderzenia była tak duża, że oderwały się skrzydła i przeleciały kilka metrów dalej, a całe pastwisko stanęło w płomieniach. Niedługo później na miejscu katastrofy pojawili się Rosjanie i obstawili cały teren. Podobno samolot tak głęboko wbił się w ziemię, że aby go wyciągnąć potrzebna była koparka. Niestety i w tym przypadku oficjalne źródła milczą.

Kolejnym wypadkiem związanym z maszyną z Bagicza zetknąłem się na nieistniejącym już blogu. Jest na tyle ciekawy, że ktoś z mieszkańców może go potwierdzić / lub obalić – ja ze swojej strony przyjmuję jako prawdopodobny. Oto wycinek treści blogu na ten temat: „ … Dzień w dzień, noc w noc nad miastem, równolegle do plaży, z piekielnym hukiem, uzbrojone w pociski jądrowe, podchodziły do lądowania na lotnisko. Brzęczały szyby w oknach, rozmowy ginęły w hałasie, pękały ściany w domach. Jesień roku 1978. Pierwsi mieszkańcy osiedla Radzikowo III (ul. Zbowidowców) pogrążeni we śnie. Potężne uderzenie o ziemię zatrzęsło domami i wyrwało ludzi ze snu. Wybiegli z domów. Po przeciwnej stronie ulicy Grzybowskiej (obecnie w okolicy ulicy Perłowej i Błękitnej) w potężnym, dymiącym leju szczątki samolotu. Po kilkunastu minutach przybyłe z Bagicza oddziały otoczył teren. Reflektory. W ciągu nocy wyzbierano wszystkie kawałki. Po dwóch dniach teren wyrównano. Mało kto wiedział w Kołobrzegu o tym wypadku. Po kilkunastu dniach przedstawiciele władz politycznych i administracyjnych organizują spotkanie z uratowanym pilotem i dowództwem jednostki. Dziękują, że samolot nie spadł na miasto(?)”. Teraz pytanie do czytelników, czy ktoś pamięta takie zdarzenie ? Przeszukałem lokalną prasę i nie znalazłem wzmianki w tym temacie, a rosyjskie źródła jak zwykle milczą. Jest też opcja, że nie wszystkie materiały zostały odtajnione…

Kolejnym wypadkiem, którego niestety (albo na szczęście) Rosjanie nie mogli przemilczeć, był wypadek wspomniany na początku tekstu. Otóż 4 lipca 1989 roku samolot bez pilota przeleciał 900 km i rozbił się w Belgii. Pilot pułkownik Nikołaj Skuridin, o 9:14 wystartował na swoim Mig 23M z lotniska Bagicz. Podczas startu stwierdził uszkodzenie silnika i katapultował się. Samolot powinien spaść do morza, jednak kontynuował lot po wcześniej wyznaczonym kursie. Po przeleceniu 900 km rozbił się o godz. 10:37 w Kortrijk w Belgii. Spadł na gospodarstwo rolne zabijając przy tym jedną osobę. Dokładny przebieg katastrofy jak i późniejsze wydarzenia opisałem na łamach Rocznika Kołobrzeskiego 2022 (przeczytaj).

Ostatnim potwierdzonym wypadkiem, była katastrofa śmigłowca Mi-24 w Kamieniu Rymańskim. Dzięki reporterowi z Głosu Pomorza znamy przebieg wypadku oraz mamy zdjęcia umieszczone w artykule w gazecie (nr 276/1991). 25 listopada 1991 roku o godzinie 16:35, na zabudowania gospodarskie PGR Rymań, znajdujące się w Kamieniu Rymańskim, spadł śmigłowiec Mi-24 z Bagicza. Maszyna wykonywała lot ćwiczebny w towarzystwie innej maszyny. Przyczyną była prawdopodobnie awaria silnika na małej wysokości, przez co maszyna rozbiła się o magazyn zboża w zabudowaniach PGR. Dzięki zapiskom w ewidencji pułkowej dokładnie wiemy, że to Mi-24W o numerze burtowym 49. W katastrofie zginęło dwóch Rosjan: pilot i mechanik, trzeci członek załogi skoczył na spadochronie z małej wysokości i wylądował na dachu obory w pobliżu wypadku. Doznał obrażeń głowy i został zabezpieczony, a następnie przekazany stronie rosyjskiej. Pożar gasiło osiem zastępów OSP i trzy zawodowe jednostki z Białogardu, Świdwina i Kołobrzegu. Całe szczęście że podczas lotu ćwiczebnego na pokładzie śmigłowca nie było uzbrojenia. PGR wycenił straty na 4 miliardy ówczesnych złotych.

11 maja 1992 r. rozpoczęto przenoszenie z Bagicza 55 samodzielnego pułku śmigłowców na lotnisko położone obok miejscowości Korienowsk, 60 km na północ od Krasnodaru. Do dziś tam bazuje. Tym samym skończył się rozdział funkcjonowania lotnictwa z czerwoną gwiazdą w Bagiczu. Na rosyjskojęzycznych forach czy  innych serwisach internetowych pojawiają się wzmianki o innych katastrofach czy nawet zestrzeleniach przez rosyjskie wojska OPL własnych maszyn. Niestety do czasu odtajnienia wszystkich archiwów dotyczących poszczególnych pułków, wchodzących w skład 4 Armii Lotniczej Północnej Grupy Wojsk, będą to informacje zaliczane jako prawdopodobne.
Jeśli ktoś z czytelników ma informacje w tym temacie, to zachęcamy do kontaktu.

Tomasz Łowkiewicz