W książce "Bazylika Mariacka w Kołobrzegu" pisałem o dzwonach tej świątyni, zarówno byłych, jak i obecnych (było o tym także na portalu: przeczytaj). Wzmiankowałem także najstarszy dzwon kołobrzeskiej katedry, datowany na rok 1272, a w każdym razie taka data przy nim się znajdowała. Tomasz Łowkiewicz, przekazał mi artykuł od jednego z czytelników. to tekst Franza Müllera, pt. "Die grosse Glocke im Dom zu Kolberg". I choć nie ma w nim jakichś wyjątkowych informacji na temat tego obiektu, to jednak są ciekawe ilustracje.

Autor pisze o swojej fascynacji tym dzwonem, który był jednym z najstarszych w Niemczech. Powstaje jednak pytanie, czy tak faktycznie było, biorąc pod uwagę majuskułową inskrypcję na brązowym odlewie: "REX GLORIAE VENI CUM PACE. AMEN. MCCLXVVII". Treść daty wyjaśnia pastor Maass, że jest to stary zapis roku 1272 (M-1000, CC-200, L-50, X-10, VV-10, II-2). "Królu chwały, przyjdź z pokojem" - taka inskrypcja pojawiała się na wielu średniowiecznych dzwonach. Powstaje jednak pytanie, czy w 1272 roku w Kołobrzegu istniała świątynia, na której można było zawiesić tak wielki dzwon? Według zapisów, dzwon ważył 72 cetnary (zakładając, że 1 cetnar to 50 kg, to daje to 3600 kg). Jego wysokość miała wynosić 1,75 m. A przecież w 1272 roku w Kołobrzegu był jedynie kościół św. Mikołaja, pierwszy kołobrzeski kościół w świeżo lokowanym Kołobrzegu i nawet jeśli w tym czasie był on już murowany, to nie było gdzie go zawiesić. Z pomocą jednakże przychodzi nam wzmianka z 1270 roku, mówiąca o dzwonnicy i organach w kościele w Kołobrzegu. Wynikałoby, przyjmując jedynie hipotetycznie, że najpierw zbudowano dzwonnicę, wolnostojącą, a następnie wykonano potężny dzwon. Problemów w takim wnioskowaniu jest jednak kilka. Po pierwsze, jeśli idzie o wzmiankę z 1270 roku, nie wiadomo, czy odnosi się ona do nowego czy jednak do starego Kołobrzegu. Gdyby przyjąć, że jednak jest to nowy Kołobrzeg, to zastanawiające jest, po co budować tak wielką dzwonnicę w nowym mieście, a do tego ogromny dzwon, gdy nie było dla niego kościoła. Być może był to dzwon dla kolegiaty staromiejskiej w obecnym Budzistowie, ale trzeba podkreślić jedną kwestię: nie ma pewności co do daty odlania dzwonu.

Z dawnych zapisów wynika, że wielki dzwon wisiał w wieży północnej. Jednak ta wieża była gotowa dopiero w I połowie XV wieku. Skoro dzwon istniał od XIII wieku, ciekawe jest, gdzie wisiał wcześniej. Oczywiście, mógł wisieć w wieży południowej, która istniała już w 1321 roku, ale nie ma co do tego żadnych potwierdzonych informacji. Z informacji o tym dzwonie mamy jedynie komunikat, że w 1820 roku pękło w nim serce, przetopiono je i odlano na nowo. W 1917 dzwon uniknął sekwestru, szczęśliwie, bo inne zabytkowe dzwony nie miały tyle szczęścia (z wieży kołobrzeskiej katedry zdjęto trzy).

Dzięki artykułowi Franza Müllera, wiemy jak dzwon wyglądał i jak był ozdobiony. Autor zamieścił swój rysunek, naszkicował majuskułowy napis, a także scenę ukrzyżowania. Dzięki dr. Hieronimowi Kroczyńskiemu wiemy natomiast, jak dzwon brzmiał. W jego zbiorach zachowało się nagranie z płyty gramofonowej, które zarejestrowano w Kołobrzegu. Słychać na nim dzwony katedry, a najciemniejsza barwa to właśnie najstarszy kołobrzeski dzwon. Wszystkie dzwony na wieży zostały zniszczone w wyniku walk o miasto w marcu 1945 roku.

Robert Dziemba