Kontynuuję cykl artykułów dotyczących wsi powiatu kołobrzeskiego. Korzystam przy tym z alfabetycznej nazwy miejscowości, ale w języku niemieckim. Dlatego dziś będzie o Starym Borku (Alt Bork). Miejscowość położona jest na południowo-zachodnim krańcu moreny dennej, rozciągającej się pomiędzy przybrzeżnymi torfowiskami, będącymi dawnym terenem zamulonym Jeziora Resko Przymorskie. Na zachód od miejscowości znajduje się jezioro o powierzchni ok. 20 hektarów. W niektórych publikacjach jest ono nazywane Jeziorem Borek (przed wojną Altborker See).

Borek jest wzmiankowany w źródłach historycznych już w 1276 roku jako Bork, a później Borck, Borc i Borke, a na mapie Lubinusa - Borche. Nie budzi wątpliwości, że nazwa ma etymologię słowiańską: borek, czyli mały bór. W 1775 roku powstała nowa osada i od tego momentu ustalono nazewnictwo na Stary i Nowy Borek. Pierwotnie, po lokacji miejskiej, tutejsze osadnictwo wiejskiej było związane z funkcjonowaniem dóbr kościelnych kołobrzeskiej kapituły i Klasztoru Staromiejskiego (w źródłach mowa o dobrach klasztornych). Sytuację tę wyjaśnia historyk H. Riemann, wskazując, że miejscowość ta była od 1260 roku w dobrach meklemburskiego klasztoru cystersów w związku z jej przekazaniem przez Münzera Gerberta, który posiadał te ziemie z lenna książęcego księcia pomorskiego Warcisława III. Po śmierci Gerberta w 1280 roku, doszło do zamiany dziesięcin z tej wsi, aż wreszcie w 1298 roku jest ona wymieniana jako dobro kołobrzeskiej kapituły.

Według niemieckiej tradycji, funkcjonowanie miejscowości Bork wiąże się z rodem szlacheckim von Borcke, wzmiankowanym już w 1186 roku. Dość szeroki wywód na temat zasięgu jego własności czyni Manfred Vollack. Ród miał liczne posiadłości wokół Kołobrzegu, w tym m.in. w Dygowie i Zieleniewie, ale także w Biesiekierzu. Nadmienić należy, że rycerz Borko II z Wrzosowa był ostatnim słowiańskim kasztelanem kołobrzeskim. Zachowała się jego pieczęć z 1282 roku.

Na początku okresu nowożytnego zaciera się historia miejscowości. Dopiero okres po wojnie siedmioletniej zapoczątkował nowym osadnictwem. W 1864 roku były tu 52 budynki mieszkalne, budynek szkolny i 2 wiatraki, zaś w 1905 roku było już 69 zabudowań mieszkalnych. Pod koniec XVIII wieku, według niemieckich szacunków, miało tu żyć 217 osób. Liczba ta może być zawyżona, zwłaszcza, że podczas pierwszego spisu pruskiego w 1816 roku mówi się o 205 osobach. Być może jednak spadek ludności wiąże się ze spustoszeniem okresu wojen napoleońskich i oblężenia Kołobrzegu, ale nie jest on dobrze udokumentowany dla tej miejscowości.

Stary Borek przeżywa rozwój w II połowie XIX wieku. W 1882 roku dociera tu kolej żelazna, a po 1900 roku zbudowano drogę łączącą wioskę z miastem. W 1885 roku mieszkają tu 474 osoby, co jest historycznym rekordem. Wraz z industrializacją, obserwowalna jest migracja ludności wiejskiej do miast, ale nie tylko do Kołobrzegu. Proces ten dla tych terenów nigdy nie spowolnił i wieś wyludniała się aż do 1939 roku. Według spisu z tego roku, Stary Borek zamieszkiwało 179 mężczyzn (49%), a na 100 mężczyzn przypadały 104 kobiety. Było także 81 dzieci. W Starym Borku było 4 krawców, kowal, szewc, kołodziej i dwóch stolarzy. Miejscowość miała połączenie kolejowe z Kołobrzegiem. Kursowało tu 7 pociągów dziennie w obu kierunkach, a podróż do miasta trwała 17 minut. W 1936 roku powstała tu ochotnicza straż pożarna, która została wyposażona w wóz sikawkowy. Szkoła powstała w 1927 roku przy ul. Kolejowej. W 1939 roku uczyło się w niej 55 dzieci. Miejscowość nie miała własnego kościoła. Mieszkańcy jeździli na nabożeństwa do kościoła w Korzystnie.

Po 1945 roku miejscowość została nazwana Borkówkiem, a sąsiednia – Borkiem. Potem powrócono do nazwy Stary i Nowy Borek.

Robert Dziemba

Na zdjęciu nr 1 - Święto Plonów - fot. z lat 30-stych XX wieku, a na zdjęciu poniżej Jezioro Borek przed 1945 r.